• सुदिना श्रेष्ठ

महजाल, शब्द जस्तै मिठो र राम्रो पासो (मायाजाल) थापेर फसाउने प्रक्रिया जसलाई आजभोलि ‘हनी ट्रयाप’ Honey Trap भनिन्छ । यसमा कुनै व्यक्तिलाई मधुर शब्द, लोभ अथवा माया जस्तो देखिने कुराबाट फसाउने प्रयास गरिन्छ । यसको उद्देश्य अर्कालाई आफ्नो फाइदाका लागि छल्नु वा फसाउनु हुन्छ ।

नेपालमा हनी ट्रयाप स्क्यामहरु अहिले एक गम्भीर सामाजिक र साइबर सुरक्षाको समस्या बनेका छन् । यी स्क्यामरहरुले मानिसहरुको भावनात्मक र प्रेमजन्य कमजोरीको फाइदा उठाई उनीहरुबाट पैसा असुल्ने प्रयास गर्छन् । स्क्यामरहरुले प्रायः कमजोर व्यक्तिहरुलाई लक्ष्य बनाउँछन, जसको परिणामस्वरुप व्यक्तिगत जानकारी चुहिनु, आर्थिक नोक्सानी र मानसिक तनाव जस्ता गम्भीर समस्याहरु देखा पर्छन् ।

स्क्यामरहरु प्रायः सामाजिक संजाल, डेटिङ्ग एप्स वा अनलाईन प्लेटर्फमहरुबाट सम्पर्क स्थापना गर्छन र आफूलाई विश्वसनीय, सहानुभूतिशील वा आकर्षक व्यक्तिका रुपमा प्रस्तुत गर्छन । यी स्क्यामरहरु भावनात्मक नजिकपना सिर्जना गर्छन् । उनीहरुले पिडितको मन जित्न मिठा कुरा गर्छन, झुठा आश्वासन दिन्छन् र कहिलेकाँही नक्कली सम्वन्धको प्रस्तावसमेत अघि सार्छन । एकचोटी सम्बन्धमा विश्वास स्थापना भईसकेपछि ठगहरुले विभिन्न बहानामा पैसा माग्न थाल्छन् । उदाहरुणका लागि उनीहरुले आफूमाथि परेका आर्थिक संकटको नाटक वा अन्य कुनै आपतकालिन् कारण देखाउन सक्छन् ।

पीडितले आफ्नो व्यक्तिगत जानकारी बैंक खाता विवरण वा गोप्य तस्विरहरु ठगलाई विश्वास गरेर दिइसकेपछि यी जानकारीहरुको दुरुपयोग हुने सम्भावना बढछ । यसले गर्दा ठगहरुले पिडितलाई ब्लाकमेल, आर्थिक नोक्सानी गराउन सक्छन, आफूले चाहे अनुरुप उद्देश्य पुरा नभएमा ब्ल्याकमेल मात्र नगरी उनीहरु पिडित विरुद्ध बलात्कारको झुठो उजुरी समेत दिन्छन् । यस्तो कदमले पीडितलाई कानूनी समस्यामा फसाउने र थप मानसिक तनावमा पार्ने गर्छन ।

झुठो उजुरीका कारण पिडितको प्रतिष्ठामा गम्भीर असर पर्दछ । उनीहरुको सामाजिक, पारिवारिक र व्यावसायिक जिवन तहसनहस हुन सक्दछ । कतिपय अवस्थामा समाज र कानूनी प्रक्रिया पीडितप्रति पूर्वाग्राही बन्न सक्छ, जसले गर्दा उनीहरुलाई न्याय पाउन कठिन हुन जान्छ ।

कानूनी प्रणालीको दुरुपयोग गर्दै स्क्यामरहरुले आफ्नो स्वार्थ पुरा गर्न कानूनी प्रक्रियालाई हतियारको रुपमा प्रयोग गर्दछन् । झुठो आरोपका कारण वास्तविक अपराधी र पीडितलाई न्याय दिलाउनुपर्ने कानूनी व्यवस्थामा चुनौति खडा हुन्छ ।
यस समस्यालाई समाधान गर्न निम्न उपायहरु अवलम्बन गर्न सकिन्छ ।

– कानूनी सुधार : झुठो उजुरी गर्ने व्यक्तिहरुलाई कारवाही गर्न कानूनी प्रावधानहरुको व्यवस्था हुन पर्दछ ।
– साइबर सुरक्षा र जनचेतना ः मानिसहरुले कसरी हनी ट्रयाप र स्क्यामरहरुबाट बच्ने र कसरी आफूहरु उनीहरुको प्रलोभनबाट सुरक्षित रहने भन्ने विषयमा जानकार हुुुनुपर्दछ ।

सत्य तथ्य पत्ता लगाउने प्रक्रिया
बलात्कारसम्वन्धी उजुरीहरुमा तथ्य र प्रमाणको गहिरो अनुसन्धान गरी पिडित र दोषीको पहिचान गर्नुपर्छ ।

नारी वा पुरुष जो दोषी छन् समाजले यस्तो समस्यालाई गम्भीरतापूर्वक लिएर पिडितलाई सहयोग गर्ने वातावरण निर्माण गर्नु महत्वपूर्ण छ । यसका लागि सरकार, नागरिक समाज र मिडियाले संयुक्त रुपमा काम गर्न जरुरी छ । सरकार र सुरक्षासम्वन्धी निकायहरुले पनि यसबारे गम्भीर कदम चाल्नु पर्दछ । साइबर अपराधको निगरानी कडा गर्न दोषीलाई कारवाही गर्न र पिडितलाई सहयोग प्रदान गर्नका लागि ठोस नीतिहरु आवश्यक छन् ।