• सुदिना श्रेष्ठ

काठमाडौं । परम्परागत हराएको मैनको ढाला lost wax sculpting बिधि करिब १०औँ शताब्दीतिर नेपालमा देखापरेको थियो । यो विधि समयसँगै परिष्कृत हुँदै नेपालको सांस्कृतिक तथा कलात्मक सम्पदाको एक महत्वपूर्ण भाग बन्न पुग्यो । यो बिधि आज पनि नेपाली मूर्तिकलाको मूल आधार हो । नेपाली कलाकारले यो कला पुस्तौँपुस्तामा हस्तान्तरण गर्दै आएका छन् । आज पनि यो कला पाटनको विभिन्न स्थानहरुमा देख्न पाइन्छ ।

पाटन सिन्चाहिटी निवासी ५७ वर्षीय बाबुुराजा बज्राचार्य हराएको मैनको मूर्तिकलाका उत्कृष्ट कलाकारहरुमध्ये एक हुन् । उनी विगत ३० वर्षदेखि मैनको ढाला विधि प्रायोग गर्दै मूर्तिकला गर्दै आइरहेका छन् । उनी भन्छन्, ‘यस प्रकारका मूर्तिहरु बनाउन, मूर्तिको आकार र जटिलतामा आधारित रुपमा यसलाई पूरा गर्न धेरै समय र मेहनत चाहिन्छ । मैनबाट अन्तिम धातु मूर्तिमा परिणत गर्नका लागि प्रत्येक चरणमा विशेष ध्यान र परिश्रमको आवश्यकता पर्दछ ।’

उनले बनाउने मूर्तिहरु बुद्ध र उनका विभिन्न अवतारहरुका साथै अन्य बौद्ध देवीदेवताका हुन्छन् । यी मूर्तिहरु देशभरिका साथै विदेशका बौद्ध गुम्बाहरुमा सजाउन र पूजा गर्नका लागि प्रयोग गरिन्छ । यी मूर्तिहरु केवल धार्मिक आस्था र परम्पराको प्रतिकमात्र नभइ नेपाली कलाको अनुपम उदाहरण पनि हुन् । जसले देशको सांस्कृतिक सम्पदालाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रस्तुत गर्दछ ।

उनको उत्कृष्ट कलाकृति विभिन्न नेपालका गुम्बाहरुमा देख्न सकिन्छ, जस्तै कपन गुम्बा, बौद्ध गुम्बा, स्वयम्भू, फर्पिङ् गुम्बा आदी । यस्तै, उनका कलाकृतिहरु थाइल्याण्ड, सिंगापुर, मलेसिया जस्ता बाहिरी देशहरुमा पनि पाइन्छ । यी मूर्तिहरुले नेपाली कला र संस्कृति अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा चिनाउन महत्वपूर्ण योगदान प¥ुयाएका छन् । उनको उत्कुष्ट कलाकृति पाटन सुन्धारामा रहेको उनको शोरुम बज्राचार्य ह्यान्डिक्राफ्टस् Bajracharya Handicrafts पनि भेट्न सकिन्छ । उनको प्रतिभा र नेपाली हस्तकलालाई तथा हराएको मैनको मूर्तिकलालाई उचाइमा पु¥याउन गरेको निरन्तर समर्पणलाई सम्मानका साथ लिन सकिन्छ ।